Nowotarski historyk na Uniwersytecie Opolskim. Z wykładem o okupacji Spisza i Orawy

Problematyka okupacji polskiego Spisza i Orawy była jednym z tematów konferencji historycznej, zorganizowanej na Uniwersytecie Opolskim. Ze swoim referatem wystąpił podczas niej Robert Kowalski, prezes nowotarskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego.

Fot. Archiwum PTH

Konferencja nosiła tytuł „II Wojna światowa w słowach i obrazach”, a impulsem do jej zorganizowania była przepadająca w tym roku 70. rocznica zakończenia II wojny światowej. W sesji uczestniczyli młodzi badacze i doktoranci z kilku ośrodków naukowych w kraju, m.in. z Uniwersytetu Wrocławskiego, Łódzkiego, Jagiellońskiego, Opolskiego, Śląskiego i Uniwersytetu. Właśnie ten ostatni reprezentował m.in. Robert Kowalski i to właśnie za sprawą jego wystąpienia na konferencji podjęta została problematyka okupacji południowych rubieży II Rzeczypospolitej.

W swoim referacie zatytułowanym „Wojenna rzeczywistość na polskim Spiszu i Orawie pod okupacją słowacką w latach 1939-1944”, prezes nowotarskiego PTH poruszył m.in. kwestie dot. „aspektów prawnych” zajęcia - a następnie z pogwałceniem prawa międzynarodowego włączenia tych terenów w granice Tisowskiej Słowacji. Przedstawił też obraz wojennej rzeczywistości na Spiszu i Orawie, tak w sferze gospodarczej jak i społecznej z uwzględnieniem czynników narodowościowych.

Na początku wystąpienia Kowalski szczegółowo omówił zapisy układu niemiecko-słowackiego tzw. Paktu Ribbentrop-Černak, podpisanego w Berlinie 21 listopada 1939 r. przez Joachima Ribbentropa - ministra spraw zagranicznych III Rzeszy i Matuša Černiaka - posła pełnomocnego Republiki Słowacji. Na mocy tegoż porozumienia słowacki parlament w Bratysławie przyjął 22 grudnia 1939 r. ustawę o inkorporacji polskiego terytorium. Obejmowała ona swym zasięgiem zarówno obszary zajęte przez Polskę w listopadzie i grudniu 1938 r., jak też te pozostające w granicach II RP od 1919, 1920 i 1924 r.

- Wspólna decyzja Adolfa Hitlera i ks. Jozefa Tiso podjęta została z naruszeniem prawa międzynarodowego. Dlatego układ niemiecko-słowacki był dokumentem bez wartości prawnej, podobnie jak decyzje, mocą których wcielono do Rzeszy obszary Pomorza, Wielkopolski i Śląska, do ZSRS Kresów Wschodnich, a do Litwy okręgu wileńskiego. Państwo polskie nie przestało wszak prawnie istnieć i nikt nie miał prawa dysponować częściami jego obszaru. Rząd w Bratysławie, przyjmując owe ziemie z rąk niemieckich i nie oglądając się na stanowisko prawowitego właściciela, dawał dowód nieliczenia się z podstawowymi normami obowiązującymi w stosunkach międzynarodowych. Co prawda, nieliczni już wtedy polonofile, jak np. Karol Sidor i Pavol Čarnogurský byli temu przeciwni i starali się w miarę swych możliwości nieść pomoc Polakom, lecz nie zmieniło to istoty sprawy – podkreślał Kowalski w swoim referacie.

Przypominał następnie, że choć dla mieszkającej na tym obszarze ludności polskiej rozpoczął się blisko pięcioletni okres okupacji, w przeciwieństwie do sąsiednich terenów, włączonych do III Rzeszy jak Wielkopolska, Pomorze czy Śląsk oraz do utworzonego Generalnego Gubernatorstwa, obraz życia społecznego oraz gospodarczego był tu diametralnie różny. O ile bowiem tereny pozostające pod administracją GG zostały poddane planowej i intensywnej eksploatacji ekonomicznej a miejscowa ludność, w szczególności pochodzenia żydowskiego eksterminacji, o tyle na Spiszu i Orawie została utworzona „cieplarnia konsumpcyjna”. Był to jeden elementów polityki rządu w Bratysławie, której zasadniczym celem było zajęty obszar na trwałe inkorporować do państwa słowackiego, a zamieszkującą tam ludność polską poddać szybkiej asymilacji.

Z zachowanych materiałów źródłowych wyłania się obraz planowo prowadzonej akcji słowakizacyjnej, obejmującej wszystkie obszary życia społecznego i gospodarczego. Objęto nią - jak przypominał prezes nowotarskich historyków - zarówno oświatę i szkolnictwo, jak również administrację cywilną i kościelną. Na przeciwnym biegunie znajdowały się działania w sferze gospodarczej, mające na celu w krótkim czasie podnieść poziom życia mieszkającej tutaj ludności, a tym samym zagwarantować Bratysławie, przynajmniej częściową akceptację nowej rzeczywistości. Ludność poddana tak zaplanowanej akcji propagandowej, mającej jednocześnie świadomość tragicznej sytuacji panującej po drugiej stronie granicy, niestety w pewnym zakresie takiej legitymacji warunkowo jej udzieliły. Problem był jednak zdecydowanie głębszy i wynikał także z pragmatyzmu ludzi pogranicza. Nie po raz pierwszy bowiem, ujawnił się proces nazwany przez nowotarskiego historyka - „koniunkturalną tożsamością”.

Prezentowane na konferencji referaty, w tym także wystąpienie Kowalskiego znajdą się w materiałach pokonferencyjnych, które do końca roku będą opublikowane.

oprac. pd

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Nowotarski historyk na Uniwersytecie Opolskim. Z wykładem o okupacji Spisza i Orawy

Problematyka okupacji polskiego Spisza i Orawy była jednym z tematów konferencji historycznej, zorganizowanej na Uniwersytecie Opolskim. Ze swoim referatem wystąpił podczas niej Robert Kowalski, prezes nowotarskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego.

Ostry zakręt w Hyrnym

Wieczór autorski Angeliki Chrapkiewicz-Gądek

Dyplomowa wystawę w Szkole Kenara

Szkoła Kenara po wielkim remoncie

Tatromaniacy pod Giewontem

Jubileuszowa Gala Szpitala na Ciągłówce

Na Kamieńcu w Zakopanem stanie dom wielofunkcyjny

Małopolska Wspiera Talenty

Zakopane, święconka w parafii Świętego Krzyża

Święcenie pokarmów z Majerankami przy rabczańskim, starym kościółku

Stanisław Kulon w Salonie Marcowym

Konwencja wyborcza Maciej Tokarz i Nowy Targ zasługuje na więcej

Marka Tatrzańska 2023 w Teatrze Witkacego

Jubileuszowa Wiosna Jazzowa Zakopane 2024

Świat, w którym nie widać nic czyli Barbara Sowińska w przedszkolu

Luna czyli spektakl bez słów dla najmłodszych widzów

Konwencja wyborcza Grzegorza Watychy i komitetu Nasze Miasto

Przyszłość Powiatu Nowotarskiego przedstawia

Biały Miś - jeden i tylko jeden, prawdziwy

Podhalańczycy pod Giewontem

Kto krzyż odgadnie, ten nie upadnie

Przedszkolaki na stoku

Karnawał na Śniegu czyli Mali Śwarni na natach

Ach co to był za bal

Grupa exMaanam w Nosalowym Dworze

Pnioki, Krzoki, Ptoki

Obrazy Natalii Kuropki w "Kmicicu"

Kolędowanie Martyny Kasprzyckiej i Macieja Czemplika

Hanna Zbyryt u Ojców Jezuitów na Górce

Mateusz Ziółko dla Centrum Pomocy Dzieciom

Zobacz pozostałe galerie